بناهاي تاريخي زلزله زده ي قره داغ چشم انتظار اعتبار براي مرمت و بازسازي!!!
كاروانسراي تخريب شده گورا دره در نزديكي گويجه بئل
در كنار 30 هزار واحد مسكوني روستايي و شهري تخريب شده و آسيب ديده از زلزله هاي 21 مرداد و لرزش هاي پرشمار پس از آن و در كنار بناها و ساختمان هاي اداري و دولتي مانند بيمارستان ها و در كنار 218 مسجد آسيب ديده در مناطق زلزله زده ي اهر و هريس و ورزقان، هستند بناهاي تاريخي كه لرزيدند و آسيب ديدند. بناهايي مثل بقعه شيخ شهاب الدين اهري و حصارخشتي پيرامون آن، بازار سرپوشيده اهر، خانه دكتر قاسم خان اهري، كاروانسراي گويجه بئل و گورادره، خانه اميرارشد و... كه به گفته ي رئيس سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري و صنايع دستي آذربايجان شرقي تا 40 درصد آسيب ديده اند. ميزان تخريب برخي مانند كارونسراي گورا دره را اگرچه وي 30 درصد اعلام كرده اما اين كاروانسرا در كناره ي غربي جاده ي اهر ـ تبريز و نزديكي گويجه بئل كلاً ويران شده است.
تراب محمدي پس از يك ماه از زلزله هاي 21 مرداد ، از مرمت 80 درصدي بازار سرپوشيده ي اهر خبر داده بود و اكنون اعلام كرده است كه « بیش از 98 درصد از نقاط آسیب دیده مرمت و بازسازی شده است». با وجود اين به نظر مي رسد علت آغاز مرمت بازار سرپوشيده فعاليت تجاري موجود در آن باشد وگرنه فعاليت هاي مرمتي در سايربناهاي تاريخي آسيب ديده به چشم نمي خورد. چيزي كه محمدي خود نيز به آن اذعان كرده و گفته است: « با وجود خسارت قابل توجهی که آثار تاریخی منطقه از زلزله اخیر دیده است متأسفانه تاکنون اعتباری دراین زمینه برای بازسازی و مرمت لحاظ نشده است».
در شرايطي كه دولت و مردم نسبت به بازسازي واحدهاي مسكوني و حتي دامي حساسيت دارند، بايد بناهاي تاريخي نيز در چنين اولويتي قرار بگيرند. سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري استان بايد برنامه اي براي جذب كمك هاي خيرين و مردم جهت بازسازي و استحكام بخشي اين بناها داشته باشد. و در شرايطي كه يونسكو براي مشاركت در بازسازي بقعه شيخ شهاب الدين اهري اعلام آمادگي كرده است، عدم تأمين اعتبار لازم براي مرمت و استحكام بخشي بناهاي تاريخي آسيب ديده پس از دو ماه از وقوع زلزله ها جاي تأسف دارد.
ارسباران منطقه ای تاریخی است با وسعت بیش از 12 هزار کیلومتر مربع در شمال غرب کشور ایران که علی رغم نرخ بالای مهاجرت قریب نیم میلیون نفر در آن زندگی می کنند و با دو کشور همسایه است. ناحیه ای خاص با هویت تاریخی و تجانس فرهنگی و تعریف جغرافیایی و ساخت اجتماعی ویژه که از سال 1314 شمسی به این نام نیز نامیده شد و پیش تر قراجه داغ نام داشت. نامی که امروز نیز به شکل « قره داغ » برایش محفوظ است. همان « 18 محال » معروف که در تقسیمات کشوری ابتدا شامل شهرستان اهر می شد و امروز شامل شهرستان های اهر، ورزقان، کلیبر، خداآفرين و هریس و بخش هایی از شهرستان های جلفا، مشکین شهر، پارس آباد و گرمی می شود. این همه در هفته نامه ی « شهاب اهر » که نیم قرن پیش در اهر چاپ می شد، نمود داشت. ارسباران عمدتاً دارای توان های محیطی کشاورزی، دامداری، باغداری، معدن و گردشگری است. منطقه ای که خلاصه ی ایران زمین است و روزگاری هند کوچکش می گفتند. و شعار آذربایجان شرقی اگر این است که « آذربایجان سر ایران است.» به یقین می توان گفت « ارسباران، سر آذربایجان است.» از انجیر و انار و عسل و پنبه و سیب دارد تا مس و طلا. سومین منطقه ی جنگلی کشور را در خود دارد و تنوع گونه های گیاهی و جانوری آن بیش از قاره اروپاست. یکی از سه ایل پرجمعیت عشایر کشور در آن ییلاق و قشلاق می کنند و یکی از مناطق 20 گانه ی معدنی آن به حساب می آید. در تاریخ نقشی شایسته ایفا کرده و به ویژه در عصر قاجار اثرات ملی بر تاریخ داشته است. جای جایش پر از محوطه ها و گورستان های تاریخی و قلعه های بسیار است و کشف نشانه های 7هزار ساله ی تمدن شهرنشینی در آن، قدمت تمدن را تکانی داد. انسان های بزرگی از خاکش برخاسته اند و بر صدر نشسته اند. از شیخ شهاب الدین اهری گرفته تا ستارخان قره داغی. از علامه محمد تقی جعفری گرفته تا پرفسور محمود آخوندی و امروز در جای جای ایران و جهان حضوری شایسته و مؤثر دارند. در سویی، این منطقه همچنان مقام اول را در نرخ بی سوادی دارد، نرخ مهاجرتش نیز در صدر است و در نرخ بیکاری نیز ممتاز. تورق تاریخ نشان می دهد قراجه داغ از اوج پایین آمده و امروز فرزندانش را تکاپویی دیگر فراگرفته تا بر اوجش برسانند.